Om je alles over het museum en over Vincent van Gogh nóg beter te kunnen laten zien, gebruiken we cookies. Als je op akkoord klikt, geef je toestemming voor dit gebruik. Met cookies zorgen we ervoor dat de website goed werkt. Ook analyseren we het gebruik van de site, zodat we verbeteringen kunnen aanbrengen. Verder kunnen we advertenties tonen op basis van je interesses. Tot slot gebruiken we cookies om video’s en andere inhoud te tonen, zoals formulieren en Google Maps.
Meer weten? Lees meer over onze cookies.

Menu
NLNederlands ENEnglish
  • Nederlands
  • English
  • Planen Sie Ihren Besuch
  • Programmez votre visite
  • Prepara la tua visita
  • Planifica tu visita
  • Planeje a sua visita
  • 您的参观计划
  • 美術館に行こう
  • 방문 계획
  • Спланируйте посещение музея
  • Home
  • Bezoek het museum
    • Plan je bezoek
    • Bezoek met school of groep
    • Zien en doen
    • Tickets en webshop
  • Ontmoet Vincent
    • Vincents leven en werk
    • Verhalen over Vincent
    • Ontdek de collectie
  • Over het museum
    • Steun het museum
    • Nieuws en pers
    • Kennis en onderzoek
    • Zakelijk
    • Organisatie
Bestel tickets Naar de webshop
Contact Nieuwsbrief Privacy & cookies

Ontmoet
Vincent

Einde van een moeizaam levenspad

In juli 1890 maakte Vincent van Gogh een einde aan zijn leven. Hij kon niet meer. De hoge eisen die hij aan zichzelf stelde, het obsessieve werken, zijn ziekte en niet in de laatste plaats de veranderde relatie met zijn broer Theo waren hem teveel geworden. Vincent voelde zich mislukt, als mens en als kunstenaar.

Waar ging het mis?

Als ik jouw vriendschap niet had, zouden ze me zonder wroeging de weg van de zelfmoord opsturen en hoe laf ik ook ben, uiteindelijk zou het met mij die kant op gaan


Aan Theo vanuit Arles, 30 april 1889

Het begin van het einde

In mei 1890 verliet Vincent het gesticht van Saint-Rémy, in de hoop dat hij zelfstandig kon leven met zijn ziekte. Hij vond een zekere rust in het dorp Auvers-sur-Oise bij Parijs, waar hij al snel weer volop aan het schilderen was.

Helaas niet voor lang. Twee maanden na aankomst schoot Vincent zichzelf in de borst. Hij overleed op 29 juli 1890.

Wel, mijn werk, daarvoor riskeer ik mijn leven, en het heeft me de helft van mijn verstand gekost. Maar wat wil je…


De laatste zin uit de onvoltooide brief aan Theo, met bloedvlekken en de aantekening van Theo: ‘De brief die hij bij zich droeg op 27 juli, die verschrikkelijke dag.'

In Auvers logeerde Vincent in de herberg van de familie Ravoux. Die raakte eraan gewend dat hij er dagelijks op uit trok om te gaan werken in de omgeving. Maar op 27 juli was hij tegen het avondeten niet terug.

Het echtpaar Ravoux en hun dochter kenden Vincents stiptheid als het op de maaltijd aankwam en ze keken ongerust naar hem uit.

Tegen negen uur ’s avonds strompelde de zwaargewonde Vincent de herberg binnen. Op Ravoux’ vraag wat hij gedaan had, antwoordde hij: ‘Ik heb geprobeerd mijzelf te doden’.

De volgende ochtend vroeg werd Theo in Parijs gewaarschuwd. Die kwam direct en week niet meer van het ziekbed. Vincent stierf de volgende nacht.

Auberge Ravoux

De Auberge Ravoux aan de Place de Mairie in Auvers

Auberge Ravoux

Vincent huurde voor 3,50 francs per nacht een bescheiden zolderkamer in de Auberge Ravoux. Om te schilderen en zijn doeken op te bergen gebruikte hij de zogeheten ‘Schilderskamer’ beneden.

In diezelfde kamer zou Vincent twee maanden later opgebaard liggen. Voor zijn zelfmoord pakte hij vrijwel zeker het pistool van de herbergier, Arthur Ravoux.

Vincents dakkamer is tegenwoordig als monument te bezichtigen

De laatste dagen

'Toen ik samen met hem zat en hem vertelde dat we wilden proberen hem te genezen en dat we hoop hielden dat dit soort vertwijfeling hem gespaard zou blijven, zei hij: "Droefheid zal eeuwig duren". Ik begreep wat hij bedoelde. Kort daarop hapte hij naar adem en een moment later sloot hij zijn ogen.'

Theo van Gogh aan zijn zus Lies, 5 augustus 1890

Doodsportret

Paul van Ryssel (pseudoniem van dr. Gachet), Vincent van Gogh op zijn sterfbed, 1890

Doodsportret

Vincents lichaam lag in afwachting van de kist nog ruim een dag op het doodsbed. Daar schetste dokter Paul Gachet dit portret van hem.

Vincents gezicht is geschoren en zijn beschadigde oor is zichtbaar. Het geometrische patroon dat vaag door de tekening schijnt, ontstond doordat het papier tijdens het fixeren van de houtskool op een rieten stoel lag.

Vincent van Gogh, Portret van Dr Gachet, 1890

Dokter Gachet

Meteen de dag van aankomst in Auvers had Vincent dokter Gachet bezocht, met een introductiebrief van Theo op zak.

De alternatieve arts en amateurkunstenaar (als ‘Paul van Ryssel’) gaf Vincent geen medische behandeling, maar praatte veel met hem en stimuleerde hem om te schilderen. In zijn atelier leerde hij Vincent etsen en ontstond dit portret.

Gerucht

Vincent van Gogh, Landschap bij avondschemering, 1890

Gerucht

Hoewel Vincent zelf had gezegd dat hij een poging tot zelfmoord had gedaan, ging in de jaren 50 van de vorige eeuw in Auvers het verhaal dat hij door schooljongens was beschoten. Maar dat kunnen we als gerucht bestempelen.

Vincent dacht al langer over zelfmoord en nam de beslissing weloverwogen. Vooraf stak hij een soort van afscheidsbrief voor Theo in zijn jaszak. Hij probeerde zelfmoord te plegen in de velden achter het kasteel van Auvers, dat te zien is in het schilderij Landschap bij avondschemering .

De plek des onheils

Schilderij van de plek waar Vincent zich neerschoot, door Paul Gachet jr., 1904, Musée Camille Pissarro, Pontoise

De plek des onheils

Veertien jaar na Vincents dood maakte de zoon van dokter Gachet dit schilderij vlakbij de plek in Auvers waar de zelfmoordpoging plaatsvond.

Het pistool waarmee Vincent – hoogstwaarschijnlijk – schoot, werd bijna zeventig jaar later ontdekt door een ploegende boer, in de velden achter de hooibergen op het schilderij.

Het pistool dat in het veld gevonden is

Het wapen

Het kaliber van het verroeste pistool komt overeen met de aard van de schotwond. De kogel zelf bleef in Vincents lichaam. Dat de wond kruitsporen aan de rand had, versterkt de indruk dat gericht en van zeer dichtbij is geschoten.

Uitgeput

Twee jaar eerder had het kunstenaarsbestaan in Parijs Vincent volkomen uitgeput. Zijn toekomstbeeld was somber en hij had af en toe doodsgedachten − al keurde hij zelfmoord principieel af.

Gij zult zeggen dat dit ietwat lijkt op b.v. het gezigt van – de dood –


Over zijn Parijse 'Zelfportret als schilder' aan zuster Wil vanuit Arles, 16-20 juni 1888

Om zichzelf nog een kans te geven, trok Vincent begin 1888 zuidwaarts, naar Arles. Daar hoopte hij op vrolijkheid, op zon en kleur, en op het stichten van een kunstenaarsgemeenschap: zijn ‘Atelier van het Zuiden’. Wellicht zou zijn werk dan wat waard worden, iets dat hij meer dan ooit wenste.

Spanning

Vincent van Gogh, De stoel van Gauguin, 1888

Spanning

Toen het kouder werd, waren Vincent en Gauguin letterlijk tot elkaar veroordeeld in het kleine atelier. Vincents verwachtingen rond het ‘Atelier van het Zuiden’ deelde Gauguin niet.

Hun meningsverschillen namen toe en de spanning steeg. Vooral toen Gauguin begon over een ‘Atelier van de Tropen’ dat hij wilde oprichten, en waarvoor hij wilde vertrekken naar een ver, exotisch oord.

Hoop flakkert op

Vincent van Gogh, Het Gele Huis (De straat), 1888

Hoop flakkert op

In Arles, in het Gele Huis, vond Vincent een geschikte plek voor het kunstenaarscollectief. Met Theo’s hulp probeerde hij de Fransman Paul Gauguin hiervoor te strikken en hij decoreerde hoopvol de logeerkamer.

Na lang aandringen arriveerde Gauguin in het najaar van 1888. De twee schilders gingen spoorslags aan het werk, gedreven door een gezonde artistieke competitie.

Vincents Atelier van het Zuiden kwam niet van de grond. Gauguin verliet hem nadat de eerste verschijnselen van Vincents ziekte zich hadden voorgedaan. Tijdens de aanvallen van de ziekte raakte Vincent volledig de weg kwijt; hij hallucineerde en beschadigde zichzelf.

Volgens zijn arts ging het om een combinatie van epilepsie en psychische aandoeningen. Welke ziekte hij precies had, weten we niet.

Aanval

Emile Schuffenecker, kopie naar Zelfportret met verbonden oor, circa 1892-1900

Aanval

De spanningen rond het dreigende vertrek van Gauguin bereikten het kookpunt op 23 december 1888.

Tijdens een hoog opgelopen ruzie sneed Vincent in verwarde toestand zijn oor af en leverde dit af bij een bevriende prostituee. Daarop belandde hij in het ziekenhuis van Arles.

Vincent van Gogh, Tuin van het ziekenhuis, 1889

Wankel bestaan

Vincent verliet het ziekenhuis in januari 1889. Geestelijk bleef hij wankel. In februari kreeg hij een aanval waarbij hij meende vergiftigd te zijn. Na een opname van tien dagen mocht hij terug naar het Gele Huis.

Maar vanwege klachten van buurtgenoten en uit angst voor nieuwe crises liet hij zich vrijwillig opnemen in de psychiatrische inrichting in Saint-Rémy.

Een dieptepunt

Begin mei 1889 betrad Vincent de hal van het gesticht in Saint-Rémy. Een dieptepunt in zijn leven: als kunstenaar was hij al maatschappelijk geïsoleerd en nu stond hij ook nog als ‘gek’ te boek.

De aanvallen duurden soms een week, soms twee maanden. Was hij bij zinnen, dan hield hij zich groot, maar intussen leed hij aan angsten, nachtmerries en zelfmoordgedachten.

Ik denk dat ik er goed aan heb gedaan om hierheen te gaan, allereerst omdat ik, nu ik de werkelijkheid zie van het leven van de verschillende gekken en dwazen in deze dierentuin, de vage vrees, de angst ervoor kwijtraak.


Aan Theo en Jo, 9 mei 1889

Een beeld van de dood

Vincent van Gogh, Korenveld met maaier, 1889

Een beeld van de dood

Vincent noemde zijn schilderijen in Saint-Rémy ‘een schreeuw van angst’ en dat is goed voelbaar bij Korenveld met maaier. Hij schilderde ‘het beeld van de dood, in die zin dat de mensheid het koren voorstelt dat wordt gemaaid’, maar een dood ‘bijna met een glimlach. Het is helemaal geel, afgezien van een rij paarse heuvels. Ik vind het grappig dat ik het zo heb gezien door de tralies van een cel.'

Aan Theo, 5 and 6 september 1889

Verloren vertrouwen

Vincent van Gogh, Avond (naar Millet), 1889

Verloren vertrouwen

Tussen de aanvallen door schilderde en tekende Vincent in de tuin van de inrichting. Maar zijn zelfvertrouwen was aangetast, ook in artistieke zin. Hij zocht houvast in het werk van andere kunstenaars, zoals zijn grote voorbeeld Millet. Hij vroeg Theo om prenten naar diens werk en zo schilderde hij het stemmige Avond.

Tegen zelfmoord

Vincent van Gogh, De tuin van de inrichting, 1889

Tegen zelfmoord

Vincent benoemde soms zijn zelfmoordgedachten, niet zonder humor overigens. ‘Ik neem elke dag het geneesmiddel dat de weergaloze Dickens voorschrijft tegen zelfmoord. Dat bestaat uit een glas wijn, een stuk brood en een pijp tabak’, meldde hij zijn zus Wil in een brief van 28 april - 2 mei 1889.

Vincent van Gogh, Raam in het atelier, 1889

Hij vervolgde: ‘Je gelooft niet dat ik er door de melancholie zij het bij vlagen niet ver vanaf ben. Nou ja, het is niet altijd een pretje, maar ik probeer niet helemaal te vergeten grappen te maken.’

Donkere wolken boven Auvers

Na een jaar hield Vincent het niet meer uit in het gesticht. In Auvers kwam hij weer wat op verhaal. Maar ook hier naderden donkere wolken.

Vincent voelde zich in zijn bestaan bedreigd door Theo’s plannen om een eigen kunsthandel te beginnen. Dit betekende onzekerheid over de toekomst, boven op zijn algehele gevoel van mislukking. Zijn broer trok zich minder van hem aan. Ten slotte zag hij daarom nog maar één uitweg.

Ik voel me – mislukt, dat is het wat mij betreft, ik voel dat dat het lot is dat ik aanvaard en dat niet meer zal veranderen.


Aan Theo en Jo vanuit Auvers, 24 mei 1890

Het huis was in rouw alsof het de dood van een van de onzen betrof. De deur van het café bleef open, maar de luiken aan de voorzijde waren gesloten.


Adeline Ravoux (76) herinnert zich Vincents dood tijdens een interview, 1953

Voor de herberg

De herberg Ravoux met in de deuropening Adeline Ravoux en Raoul Levert, 1890

In café Ravoux

Mannen aan de toog in café Ravoux, 1890

De dag na het overlijden lag Vincents lichaam in de verzengende zomerhitte op de zolderkamer, terwijl buurman Levert inderhaast een kist timmerde. Toen die op 30 juli klaar was, werd Vincent opgebaard in de Schilderskamer, door Theo en vrienden behangen met een selectie van Vincents eigen schilderijen.

Kapel

Vincent van Gogh, Kind met sinaasappel (Raoul Levert), 1890, privécollectie

Kapel

De Schilderskamer was tot rouwkapel getransformeerd door Theo en enkele vrienden. Naast doeken met symbolische inhoud, zoals Korenveld met maaier en de Pietà (naar Delacroix), kozen zij schilderijen van Auvers en zijn bewoners, zoals een portret van Raoul, zoontje van timmerman Levert.

De kist was omringd door vele bloemen in Vincents lievelingskleur geel, waaronder een grote bos zonnebloemen van dokter Gachet.

Herinneringen

Vincent van Gogh, Portret van Adeline Ravoux, 1890, privécollectie

Herinneringen

In de rouwkamer hing ook dit portret van Adeline, de oudste dochter van Arthur Ravoux. Vincent had het nog tijdens zijn leven aan de herbergier geschonken, samen met zijn schilderij met het gemeentehuis van Auvers.

Adeline bleek zich de begrafenis later nog goed te kunnen herinneren: veel details van die dag weten we dankzij haar.

De rouwkaart

De rouwkaart

Vincent werd op 30 juli begraven. Om het zijn artistieke vrienden zo makkelijk mogelijk te maken, had Theo op de rouwkaart de treintijden vanaf Paris-Nord vermeld.

Vincents verfleverancier Père Tanguy kwam, naast diverse kunstenaars, zoals Emile Bernard, Charles Laval, Auguste Lauzet en de zoon van Camille Pissarro.

Eén passage op de kaart is doorgestreept: ‘en l’Église (in de kerk) d’Auvers sur Oise’. De pastoor had geweigerd Vincents begrafenis te begeleiden vanuit de kerk: zelfmoordenaars hoorden daar volgens hem niet thuis.

Woensdag 30 juli om drie uur vertrok de begrafenisstoet vanuit de herberg Ravoux naar het kerkhof. De diepbedroefde Theo voorop, gevolgd door hun vrienden uit Parijs, de familie Ravoux, buren en andere inwoners van Auvers die Vincent gekend hadden.

Vincents graf lag dichtbij de ingang van de begraafplaats van Auvers. Zijn stoffelijke resten werden in 1905 herbegraven.Theo († 1891) kreeg in 1914 een plekje naast hem.

Geschokte reacties

Condoleancebrief van Henri de Toulouse-Lautrec

Geschokte reacties

In de maanden na Vincents dood ontvingen Theo en moeder Van Gogh veel geschokte condoleancebrieven van kunstenaars. Zoals George Breitner, die het nieuws in Noorwegen hoorde. Isaac Israëls, die het betreurde dat hij Vincent niet persoonlijk had gekend. En Henri de Toulouse-Lautrec, die de kaart te laat kreeg om naar de begrafenis van zijn vriend te komen.

Begraafplaats

De graven van Vincent en Theo van Gogh in Auvers

Als hij had kunnen zien hoe de mensen voor mij waren nadat hij weg was gegaan & de attenties van zovelen voor hem had kunnen zien, zou hij voor het ogenblik er niet toe gekomen zijn om te willen sterven.


Theo aan zijn moeder Van Gogh-Carbentus, 1 augustus 1890

Het allerlaatste schilderij

Na Vincents overlijden zochten Theo en zijn zwager Andries (‘Dries’) Bonger in de herberg de achtergebleven schilderijen uit. Maar: welke was nu echt zijn állerlaatste?

Het allerlaatste werk

Vincent van Gogh, Boomwortels, 1890

Het allerlaatste werk

Volgens Dries schilderde Vincent op de dag van zijn poging tot zelfmoord een bosgezicht ‘vol zon en leven': Boomwortels. Het doek is niet helemaal voltooid en was mogelijk een soort ‘afscheidsbrief’.

Sommige iepen staan op het punt om van de kalksteenwand te vallen. Hun wortels liggen al los, hun dood is onontkoombaar. Schetste Vincent hiermee zijn eigen situatie?

Vincent van Gogh, Boerderijen bij Auvers, 1890, Tate, Londen

Ook onaf

Het tweede onvoltooide schilderij dat na Vincents dood gevonden werd, was dit landschap met boerderijen. Dries zou het later als Dorp: laatste schets insturen voor een Parijse tentoonstelling.

Het is Vincents op één na laatste schilderij, hij maakte het vermoedelijk daags voor zijn poging tot zelfmoord.

Het vermeende laatste werk

Vincent van Gogh, Korenveld met kraaien, 1890

Het vermeende laatste werk

Dit schilderij gold lange tijd voor veel mensen als Vincents laatste. Naderend onweer en kraaien gelden vaak als onheilspellend. Vandaar dat het werk als een ‘voorbode’ van zijn dood is opgevat.

Toch kan dit niet Vincents laatste werk zijn geweest: hij maakte het al begin juli 1890. De weken erna volgden nog vele schilderijen, bijna één per dag.

Eenmaal dood en begraven spreken schilders via hun werken tot de volgende generatie of tot vele volgende generaties. In het leven van de schilder is de dood misschien niet het meest moeilijke


Aan Theo vanuit Arles, 9 of 10 juli 1888

Meer over Vincent van Gogh

Lees ook het verhaal over Van Gogh en zijn ziekte

Bekijk Vincents schilderijen en tekeningen

Ontdek meer over Vincents leven

Deel dit verhaal

Facebook (Opent in een nieuw venster) Twitter (Opent in een nieuw venster) Google+ (Opent in een nieuw venster) Pinterest (Opent in een nieuw venster) E-mail (Opent uw Emailprogramma)
Op de hoogte blijven? Meld je aan voor de nieuwsbrief
Aanmelden
Verhalen
Van Gogh Museum Amsterdam